انتخاب جیره غذایی مناسب و خوراک دام خوب مستقیماً بر کیفیت گوشت در گاوهای پرواری و کیفیت شیر در گاوهای شیری تاثیر می گذارد. خوراکی که هم نیازهای تغذیه ای گاو را تامین کند و هم قیمت مناسبی داشته باشد و علاوه بر آن همیشه در دسترس باشد از مهم ترین ویژگی های بهترین خوراک دام محسوب می شود و کمک می کند تا جیره غذایی گاو مناسب باشد.

بهترین خوراک دام برای گاوهای گوشتی

گاوهای گوشتی برای سلامت و کیفیت گوشت به مواد مغذی گوناگونی احتیاج دارند. اگر تصمیم دارید که برای گاو پرواری خود بهترین خوراک و بهترین جیره غذایی را تهیه کنید، حتماً مواد زیر را در تغذیه آن جای دهید:

• پروتئین

 پروتئین در تغذیه گاو گوشتی نقش بسیار مهمی دارد. این پروتئین عموماً از علوفه، به خصوص از حبوبات، تامین می شود. کنجاله هایی مانند کنجاله پنبه دانه و دانه کتان هم سرشار از پروتئین هستند.  بعضی از دامداران نیز برای تامین پروتئین گاوهای پروراری خود، مواد معدنی را به عنوان مکمل در جیره غذایی دام قرار می دهند. مواد معدنی حاوی مقدار اضافه تر پروتئین هستند و به خصوص برای گوساله های جوان و در حال رشد بسیار مفید محسوب می شوند.

• مواد معدنی

برای بهبود کیفیت گوشت گاوهای پرواری و وزن گیری مناسب آن ها باید مواد معدنی در جیره غذایی آن ها وجود داشته باشد. گاوهای پرواری به کلسیم، فسفر، پتاسیم و نمک به عنوان مواد معدنی اصلی نیاز دارند. از سوی دیگر وجود مقدار کمی ید، مس، کبالت، روی و سلنیوم نیز در رژیم غذایی آن ها مهم و ضروری است. استفاده از بلوک های معدنی برای گاو گوشتی کمک می کند تا گاو به دلیل طعم خوب بلوک ها، آن ها را لیس بزند و به این ترتیب مواد معدنی و نمکی مورد نیاز خود را تامین کند.

• ویتامین ها

 باکتری های موجود در شکمبه گاو ویتامین K و ویتامین B مورد نیاز بدن گاو را تامین می کنند. اما برای حفظ سلامت گله دام، گاوهای گوشتی نیاز به مقدار زیادی ویتامین های A ،D و E نیز دارند. گاوهایی که به تازگی از شیر گرفته شده اند و گاوهایی که در مسافت های طولانی حمل و نقل دچار اضطراب می شوند، نیاز به کمی ویتامین ب در جیره غذایی خود دارند.

• یونجه خشک

 گاوهای شیری برای بالا بودن کیفیت شیر و چرب بودن آن به یونجه های تازه و سبز نیاز دارند که سرشار از پروتئین است. خواص یونجه برای گاوهای شیری بسیار زیاد است. اما یونجه تازه برای گاو گوشتی انتخاب مناسبی نیست و باعث نفخ، اسهال و دیگر مشکلات گوارشی می شود. یونجه خشک به دلیل داشتن میزان بالای پروتئین به بهبود کیفیت گوشت گاو کمک می کند.

• آب

مهم ترین مادّه ای که باید در جیره خوب خوراک گاو گوشتی قرار بگیرد آب است. گاوها برای تغذیه بهتر نیاز به آب تازه و تمیز دارند. در هوای سرد، نیاز گاو به آب کاهش می یابد اما در فصل گرما گاوهای گوشتی نیاز بیشتری به آب تازه و تمیز دارند.

بهترین خوراک دام گوشتی می تواند شامل کنسانتره هایی باشد که برای دام پرواری تهیه و فرموله شده است. این خوراک به گونه ای فرموله شده اند که تمامی نیازهای غذایی دام را درنظر گرفته اند و میزان پروتئین، مواد معدنی و دیگر مواد مغذی موجود در آن ها به نسبت مناسب طراحی شده است. جیره نویسی نیاز به تخصص بالا دارد و خوراک دهی اشتباه باعث ضررهای جبران ناپذیری برای دامدار می شود. توصیه می کنیم که حتماً خوراک را از بهترین کارخانه های خوراک دام تهیه کنید.

بهترین خوراک دام برای گاوهای شیری

یکی از مهم ترین و پردغدغه ترین مسائل برای دامدار و پرورش دهنده گاو شیری، ترکیب غذایی و جیره غذایی مناسبی است که بتواند تمام نیاز گاو به انرژی، پروتئین، مواد معدنی و ویتامین را تامین کند. انتخاب جیره غذایی مناسب و خوراک با کیفیت از اهمیت بالایی در شیردهی گاوها برخوردار است. میزان خوراک دهی به گاو شیری به نوع دام و مقدار شیری که تولید می کند بستگی دارد. گاو شیری که 500 کیلوگرم وزن دارد و 12 کیلوگرم در روز شیر تولید می کند نیاز به 10 کیلوگرم غذا در روز دارد. 2 کیلوگرم از این غذا باید به صورت کنسانتره باشد. در ابتدای دوره شیردهی، به دلیل این که دام وزن زیادی را از دست داده است و اشتهای کمی برای خوراک دارد، دامدار باید حتماً از علوفه مرغوب و کنسانتره خوب استفاده کند.

به طور کلی، تغذیه گاو شیری بر اساس وزن آن و میزان تولید شیر روزانه آن تعیین می شود. جیره غذایی گاو شیری شامل کنسانتره، سیلاژ ذرت و یونجه است که در جدول های زیر بر اساس میزان شیر، مقدار آن ها را معین کرده ایم:

بهترین خوراک طیور

بالا بودن کیفیت خوراک طیور هم مانند خوراک دام از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. کیفیت خوراک طیور بر رشد مناسب و سلامت آن ها و همچنین رفع نیازهای تغذیه ای طیور تاثیرگذار است. بهترین خوراک طیور ویژگی هایی دارد که تعیین کننده سلامت گوشت و تخم مرغ آن ها است. در ادامه به بررسی کامل ویژگی های بهترین خوراک طیور می پردازیم.

خوراک خوب طیور از چه موادی تشکیل شده است؟

یکی از مهم ترین نگرانی ها و دغدغه های مرغداران، یافتن خوراکی با کیفیت و مناسب برای گله است. خوشبختانه، در سال های اخیر، با پیشرفت های علم مهندسی فرآیند تولید خوراک دام و طیور و استفاده از روش های مدرن مشاورزی، خواص تغذیه ای طیور نیز بهبود یافته است. استفاده از مکمل ها و مواد افزودنی به بهبود کیفیت طیور و رضایت مصرف کنندگان منجر شده است.

مواد اصلی در جیره غذایی طیور عبارتند از:

دانه غلات و مشتقات آن ها

غلات معمولاً بیشترین میزان از خوراک طیور را تشکیل می دهد. دانه های غلات مقرون به صرفه هستند و بیشتر نیازهای جوجه به مواد مغذی را برطرف می کنند. اما استفاده از افزودنی های توکسین بایندر در کنار غلات بسیار اهمیت دارد زیرا غلات بسیار به کپک، باکتری و پوسیدگی حساس هستند و اگر در معرض رطوبت قرار گیرند و یا به صورت نامناسب نگهداری شوند، می توانند توسط قارچ ها و باکتری های سمی آلوده شوند و سلامتی طیور را به خطر بیاندازند.

چربی ها و روغن ها

چربی ها نقش مهمی در تامین انرژی مورد نیاز طیور دارند. روغن مرغوب ویژه طیور دارای خاصیت پروتئنی و ویتامینی بالایی است که بر رشد مناسب طیور و کیفیت گوشت آن ها تاثیر می گذارد. کمبودهای انرژی جیره باید حتماً از منابع چربی و روغن با کیفیت تأمین شود. در صنعت تغذیه و مدیریت تغذیه طیور منابع چربی مختلفی وجود دارد، اما باید همیشه منبع چربی یا روغنی را در اختیار طیور گله قرار دهید که میزان اسیدهای چرب اشباع شده و غیر اشباع آن نامناسب باشد. مطالعات علمی نشان داده است که نسبت اسید چرب اشباع به غیراشباع در تغذیه طیور 40 به 60 یا 50 به 50 است.

پروتئین ها و آمینواسیدها

پروتئین های گیاهی (کنجاله ها) و پروتئین های حیوانی (حشرات و لارو آن ها) در جیره غذایی طیور نقش مهمی دارند. کنجاله ها خاصیت پروتئنی و ویتامینی بالایی دارند و به رشد مناسب طیور و کیفیت بیشتر آن ها کمک بسزایی می کنند. کنجاله تخم پنبه، سویا،  بادام زمینى و آفتاب گردان علاوه بر پروتئین، چربی جیر غذایی طیور را نیز تامین می کنند.

منابع پروتئینی حیوانی در جیره غذایی طیور نیز سالیان طولانی است که مورد استفاده قرار گرفته است. اگر چه کیفیت پروتئین های حیوانی بهتر از پروتئین های گیاهی است اما پروتئین هایی مانند پودر گوشت و پودر گوشت و استخوان به دلیل ماهیت خود، بیشتر در معرض آلودگی به سالمونلا قرار دارند. از سوی دیگر، منابع پروتئینی دیگری مانند پودر ماهی نیز به دلیل ایجاد بو و طعم نامطبوع، باعث ایجاد بوی نامناسب ماهی در گوشت مرغ و تخم مرغ می شوند.

از طرفی وجود پروتئین در جیره طیور برای تامین اسید آمینه های ضروری لازم است. آمینواسیدها در ساخت بافت های اسکلتی و محافظتی طیوراز جمله پوست، پر، استخوان و رباط نقش دارند. این مواد همچنین در بهبود ضریب تبدیل خوراک به انرژی نقش مهمی ایفا می کنند و کمبود پروتئین و آمینواسید باعث کاهش بازدهی گوشت و تخم مرغ می شود. میزان نیاز طیور پروتئین و آمینواسیدها با توجه به نرخ رشد و یا میزان تولید تخم در آن ها متفاوت است. به عنوان مثال، جوجه بوقلمون و جوجه های گوشتی برای رشد سریع و وزن گیری به مقدار بیشتری آمینواسید نیاز دارند. با افزایش دما، نیاز به پروتئین و آمینواسید نیز افزایش می یابد زیر در محیط های گرم، سوخت و ساز بیشتری در بدن اتفاق می افتد.

کربوهیدرات ها

کربوهیدرات ها یکی از مهم ترین منابع تامین انرژی برای طیور محسوب می شوند. ذرت، گندم، جو و سایر غلات دارای نشاسته قابل هضم برای طیور هستند. اما بعضی از انواع کربوهیدرات به راحتی هضم نمی شوند و به همین دلیل نیاز است تا از آنزیم های افزودنی برای افزایش قابلیت هضم آن ها استفاده شود.

مواد معدنی

طیور علاوه بر پروتئین‌ها، کربوهیدرات، چربی‌ها و ویتامین، به مواد معدنی هم نیاز دارند. مواد معدنی زیر باید در جیره غذایی طیور جای بگیرند:

• کلسیم: کمک به افزایش ضخامت پوسته تخم مرغ، جوجه درآوری قوی و استحکام استخوان ها؛
• فسفر: کمک به استحکام استخوان ها، افزایش کیفیت پوسته تخم مرغ، جوجه درآوری قوی (مقدار فسفر مورد نیاز طیور با توجه به عوامل مختلفی تعیین می شود)؛
• منیزیم: جلوگیری از بروز سندرم مرگ ناگهانی؛
• منگنز: افزایش جوجه درآوری، جلوگیری از تغییر شکل استخوان پا؛
• آهن: جلوگیری از بروز کم خونی در طیور؛
• مس: جلوگیری از بروز کم خونی در طیور؛
• ید: جلوگیری از بروز بیمای گواتر در طیور؛
• روی: پردرآوری قوی، رشد قوی استخوان ها (اهمیت روی در تغذیه طیور انکارنشدنی است)؛
• کبالت: افزایش رشد، کاهش میزان مرگ و میر در گله، افزایش جوجه درآوری.

کمبود مواد معدنی می تواند مشکلات جدی برای سلامت گله طیور به بار آورد.

ویتامین ها

ویتامین در جیره غذایی طیور از اهمیت بالایی برخوردار است. ویتامین ها به دو دسته محلول در چربی (ویتامین A، D، E و K) و محلول در آب (ویتامین C و ویتامین های گروه B) تقسیم می شوند. ویتامین آ معمولاً برای طلایی تر شدن رنگ زرده تخم مرغ در جیره غذایی طیور تخمگذار قرار می گیرد. ویتامین C نیز معمولاً در جیره غذایی طیوری جای می گیرد که استرس زیادی دارند.

ویژگی های بهترین خوراک طیور

• استفاده از مواد نگهدارنده مناسب

همانطور که اشاره کردیم، دانه های غلات خیلی زود در معرض فاسد شدن و کپک قرار می گیرند و احتمال خراب شدن آن ها در زمان طولانی در انبار بالا است. کپک ها و باکتری ها باعث از بین رفتن خوراک طیور می شوند و ارزش غذایی آن را از بین می برند. تغذیه با دان کپک زده باعث می شود که طیور در معرض مایکوتوکسین ها قرار بگیرد و دچار بیماری های جدی شود که گاه ممکن است تمامی گله را درگیر کند. استفاده از مواد نگهدارنده در خوراک طیور می تواند این مشکل را حل کند و کیفیت خوراک را در طولانی مدت حفظ نماید.

• داشتن مکمل و مواد مغذی مورد نیاز

در بخش قبلی به مواد مورد نیاز برای سلامت طیور اشاره کردیم. یک خوراک باکیفیت باید تمامی نیازهای طیور را تامین کند. داشتن مواد مغذی و مکمل های مناسب یکی از مهم ترین ویژگی های خوراک خوب طیور است.

• ارزش غذایی بالا و کاهش آلودگی

خوراک با کیفیت و مکمل های مناسب طیور با داشتن ارزش غذایی بالا، به بهبود کیفیت گله کمک می کند. مکمل های خوب می توانند آلودگی غذایی را از طریق مدفوع طیور دفع کنند. اگر خوراک از کیفیت بالایی برخوردار باشد، میزان آلودگی دفع شده نیز کمتر خواهد بود و به این ترتیب کود طیور نیز آلودگی کمتری خواهد داشت. بنابراین خوراک با کیفیت طیور علاوه بر سلامت این موجود زنده، باعث بالا رفتن کیفیت کود و قیمت آن نیز می شود.

• میزان تردی و نرمی خوراک طیور

از دیگر ویژگی های مهم در ارزیابی کیفیت خوراک طیور، میزان تردی و نرمی آن است. هر چه دانه ها و گلوله ها ترد تر و نرم تر باشند، هضم آن در دستگاه گوارش طیور بهتر است و در نتیجه مواد مغذی دریافتی توسط جوجه ها نیز افزایش می باید. افزایش مواد مغذی به بهبود کیفیت گوشت و تخم مرغ کمک می کند.

• اندازه دانه ها در خوراک طیور

یکی از مهم ترین ویژگی هایی که باعث افزایش کیفیت و مرغوبیت خوراک طیور می شود، اندازه و سایز دانه ها یا به اصطلاح پلت ها است. طیور دانه هایی که دارای سایز یکسان هستند، به طور کامل مصرف می کنند و به این ترتیب میزان هدر رفت به حداقل می رسد. اما دانه هایی که سایز متفاوتی دارند و میزان ریز و درشت بودن آن ها زیاد است، ممکن است طیور مقدار زیادی از آنها را مصرف نکنند و به عنوان آشغال و دور ریز جمع آوری شوند. به همین دلیل، میزان مواد مغذی دریافتی طیور کاهش می یابد و برای جبران آن باید مقدار خوراک را افزایش داد که این امر باعث افزایش هزینه های مرغداری می شود.

اهمیت پلیت در جیره غذایی طیور

روشی که امروزه برای غنی کردن خوراک طیور استفاده می شود روش پلت کردن یا گندله سازی دانه است. نقش پلیت ها در جیره غذایی دام و طیور بسیار با اهمیت است. در روش پلیت کردن مکمل هایی به دانه های آسیاب شده اضافه می گردد و مجددا مواد تحت فشار و رطوبت به شکل گلوله هایی ریز و یکدست در می آیند که از با کیفیت ترین خوراک ها برای طیور به شمار می رود. برخی از متداول ترین مواد افزودنی مواد قوام دهنده، مکمل ها و ویتامین ها، رطوبت و آب کافی و … می باشد. در این روش ماندگاری مواد خوراک و کیفیت آن دو برابر می شود.

تغذیه پرندگان یکی از عواملی است که در رشد آنها موثر است. اضافه کردن مکمل های غذایی به رژیم غذایی پرندگان و فشرده کردن آنها به شکل گلوله یا استوانه باعث افزایش کیفیت غذای پرندگان شده است. خوراک پلت برای طیور انواع مختلفی دارد که به صورت له شده، گلوله و یا خرد شده می باشند. غذای طیور به طور معمول و عادی به دلیل داشتن تنوع در سایز، ذرات درشت تر از ذرات کوچک جدا شده و موجب ایجاد زباله و مصرف نشدن مقداری از غذا و مکمل ها می گردد. در حالی که در خوراک هایی که به صورت پلت آماده می شوند این مشکل حل شده و همه آنها دارای سایز و اندازه یکسانی هستند. این پلت ها باعث هضم بهتر مواد مغذی و دریافت آنها توسط همه جوجه ها می گردند.

در این مقاله به بررسی و توضیح منسجم پروسه تولید خوراک دام خواهیم پرداخت. تولید خوراک دام، مهم ترین امر در عرصه پرورش و نگهداری دام می باشد. امروزه با توجه به لزوم رعایت مسائل بهداشتی و لزوم کامل بودن خوراک از نظر ارزش غذایی، می بایست از روش های اتوماتیک و نیمه اتوماتیک برای پروسه تولید خوراک دام استفاده کرد.

همانطور که اشاره شد، برای تولید خوراک دام از خط تولید های اتوماتیک و نیمه اتوماتیک استفاده می شود. همانطور که می دانید، خط تولید های اتوماتیک راندمان و کیفیت بالاتری دارند و برای کارخانجات خوراک دام وطیور تولید بالا بسیار مناسب ترند. رایج ترین روش تولید خوراک دام تولید و استفاده از پلت ها است. پلت ها مزایای فراوانی نسبت به خوراک دهی سنتی دارند. پلت ها از دو روش تولید می شوند، روش پرس پلت و روش اکسترودر.

پروسه تولید خوراک دام به روش پرس پلت

در این روش ابتدا مواد اولیه به صورت خام دریافت می شوند و پس از پاکسازی اولیه و زدودن گرد و غبارهای روی مواد اولیه خام انها را توسط انتقال دهنده ها وارد دستگاه آسیاب می کنند. آسیاب هایی که در خط تولید پرس پلت استفاده می شوند اغلب از سه نوع آسیاب غلطکی آسیاب چکشی می باشند. دستگاه آسیاب بر اساس مکانیسم خود مواد را دریافت کرده و خرد می کند. خوب است بدانید که آسیاب های غلطکی علاوه بر خرد کردن مواد مب توانند آنها را پهن و ورقه ای شکل نیز بکنند. به علاوه آسیاب های غلطکی کیفیت بالاتری نسبت به آسیاب های چکشی دارند. پس از خرد شدن، مواد آماده مخلوط شدن با یکدیگر می شوند.

پلت ها باید چیدمان کاملی از مواد غذایی موردنیاز حیوان باشند. در این مدرحله مواد غذایی خرد شده به همراه ویتامین و مکمل های تعیین شده وارد دستگاه میکسر شده و با هم مخلوط می گردند. سپس مواد به دستگاه کاندیشینر و سپس پرس پلت منتقل می گردند. دستگاه کاندیشینر مواد را تحت دما و رطوبت معینی قرار می دهد. دستگاه پرس پلت نیز با وارد نمودن فشار های مکانیکی و گذراندن مواد از دای ها آنها را به پلت تبدیل می کند.

پروسه تولید خوراک دام به روش اکسترودر

در این روش ابتدا مواد بوجاری شده و سپس فرایند آسیاب اولیه و ثانویه صورت میگیرد. سپس مواد وارد یک آسیاب خاص به نام آسیاب پولورایزر می شود. با این روش مواد تا مرز نانو کوچک می شود و کوچکتر بودن مواد باعث جذب بیشتر آنها می شود. سپس مواد وارد دستگاه میکسر ایده‌آل می شوند تا به خوبی با هم میکس شوند. سپس مواد به هدف پخت وارد دستگاه کاندیشینر و سپس دبل کاندیشینر می شوند.

در پروسه تولید خوراک دام به روش اکسترودر مواد بسیار بیشتر استرلیزه می شوند چرا که طول مدت پخت یبیشتر است. پس از این سیستم هموژنایزر از طریق اعمال شک هایی به مواد، باعث همگن سازی مواد و بیشتر ژلاتینه شدن آنها می شود. پس از ورود مواد به سیلندر اکسترودر شک های حرارتی و فشار های مکانیکی بالایی به مواد وارد می شود. در آخر پس از فراوری های صورت گرفته، مواد به فرم از دای اکسترودر خارج می شوند.

جمع بندی

پروسه تولید خوراک دام شامل فرایند هایی حساس و دقیق می باشد که در هر دو روش پرس پلت و اکسترودر باید با دقت صورت پذیرند.